το "δαφνι"-ιστορικη αναδρομη: εκτο μερος (1955 μεχρι τη χουντα)

ΤΟ «ΔΑΦΝΙ» - ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Έκτο Μέρος ( 1955- μέχρι τη Χούντα, Απρίλης 1967)  

Βασική πηγή των πληροφοριών και γι’ αυτή τη χρονική περίοδο είναι το Βιβλίο του Κώστα Φιλανδριανού « Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών » που εκδόθηκε το 1977. Προσθέτω και κάποιες δικές μου πολύ αμυδρές αναμνήσεις (διορίστηκα ως ειδικευόμενος βοηθός το Φλεβάρη του 1961 και πολύ λίγα θυμάμαι τώρα από αυτά που συνέβησαν τότε)) και επίσης κάποια στοιχεία από τις επιστημονικές εργασίες της Ερευνητικής Ομάδας  που συντόνιζα.

Θέλω όμως εξ’ αρχής  να πω και να συστήσω σ’ αυτούς που θα διαβάσουν αυτό το κείμενο και τα σχετικά αποσπάσματα από το βιβλίο του Κώστα Φιλανδριανό  , να μη βιαστούν να τον κρίνουν αρνητικά , με βάση ορισμένους όρους  που χρησιμοποιεί  και κάποιες  σκέψεις που διατυπώνει . Ο Κώστας Φιλανδριανός , μπορώ να βεβαιώσω ,υπήρξε ένας μεγάλος κλινικός ψυχίατρος , αγαπούσε  τους αρρώστους και στάθηκε πάντοτε αρωγός στα όποια προβλήματά τους .( Τον γνώρισα προσωπικά και ως μαχόμενο ψυχίατρο και ως Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου). Το γεγονός εξ άλλου ότι δούλεψε στο «Δαφνί» τριάντα τρία χρόνια,(  τα περισσότερα από αυτά ήταν  από τα ποιο δύσκολα: Συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής, Γερμανική Κατοχή, Εμφύλιος Πόλεμος),  ότι ήταν ο ιδρυτής της Επιστημονικής Ένωσης  και επί πολλά χρόνια δυναμικό στέλεχος της όλης δραστηριότητάς της, για την προαγωγή του επιστημονικού  και  εκπαιδευτικού έργου του Νοσοκομείου, αλλά και της οργάνωσης ,ανάπτυξης και επέκτασης των ,  Υπηρεσιών του,ότι θεμελίωσε την εργοθεραπεία και συνετέλεσε στην σημαντική ανάπτυξή  της κυρίως στα πρώτα δύσκολα χρόνια, φτάνουν για να αποδείξουν το πόσο θετικός ήταν ο ρόλος του  στη λειτουργία του Νοσοκομείου. Από την άλλη μεριά όμως  ,το να μιλάει  αυτός ο άνθρωπος , αναφερόμενος σε άλλους ανθρώπους , χρησιμοποιώντας όρους  όπως «το υλικό των χρονίων και οργανικών αρρώστων», το να  εκθειάζει τη λευκοτομή και να καμαρώνει για την ινσουλινοθεραπεία  και ακόμη το να διατυπώνει τη σκέψη  ότι η μελλοντική ανάπτυξη του Ψυχιατρείου της Λέρου  άνοιγε  «πολύ ευνοϊκές προοπτικές»  εύκολα , αλλά μάλλον επιπόλαια ανατρέπει  την δική μου κρίση .

 Θα ήθελα μόνο να θυμίσω ότι οι άνθρωποι και οι πράξεις τους κρίνονται ποιο δίκαια εάν κριθούν στο χρόνο που έδρασαν και στις συγκεκριμένες  συνθήκες που βρέθηκαν.( Τις οικονομικές  και άλλες δυνατότητες  που υπήρχαν και ήταν διαθέσιμες , τις επικρατούσες κοινωνικές αντιλήψεις και στάσεις απέναντι στη ψυχική αρρώστια και τους πάσχοντες , τις κρατούσες απόψεις  στην επιστημονική κοινότητα που πολύ δύσκολα τις άλλαζε  και επί πλέον τα ιδιοτελή –και όχι μόνο οικονομικά-   συμφέροντα,  που είχαν τη δύναμη να παρεμποδίζουν την πορεία των πραγμάτων προς όφελος των αρρώστων και αντίθετα ευνοούσαν την πορεία τους  σε βάρος τους). Και ας θυμίσω εδώ μια παθογένεια , ένα αδυσώπητο για τους αρρώστους πνεύμα,  που επί χρόνια κυριαρχούσε στο «Δαφνί» ( που φοβάμαι δεν έχει πλήρως εξοβελιστεί ακόμα),  που δρούσε υπόγεια και  επηρέαζε και εξαιρετικούς ακόμη συναδέλφους , και οδηγούσε σε μια πρακτική διαχωρισμού των αρρώστων  σε «καλούς»  και «κακούς». ( Για τους οποίους αποδίδονταν οι χαρακτηρισμοί  «φυτά» ή «λάχανα», ή «ντεπώ» και άλλα ανάλογα στολίδια.). Ως παράδειγμα  της επικυριαρχίας αυτού του πνεύματος ,που το ζυγό του ακόμα και εκλεκτοί συνάδελφοι χρειάστηκαν χρόνια πολλά να αποτινάξουν , αναφέρω κάποια  περιστατικά των οποίων υπήρξα μάρτυρας :  Ψυχίατρος από τους χείριστους ,όταν η σοφία του κατέληγε να θεωρήσει ότι κάποιος άρρωστος θα παρέμενε στο Δαφνί για πολλά χρόνια και θάπιανε άδικα τον τόπο, αποφαινόταν  με ποιμενικούς όρους. «Αυτόν βάλε τον  στα στέρφα» .  Μια άλλη ψυχίατρος, διευθύντρια  μάλιστα , χαρακτήριζε τους αρρώστους που έφταναν στο Ψυχιατρείο της Λέρου ως «πράγματα» και φυσικά ανάλογα τους μεταχειριζόταν  .  Μια τρίτη  όταν εφημέρευε και την ενημέρωνε κάποιος νοσοκόμος ότι πέθανε ένας άρρωστος,  θεωρούσε το ζήτημα ασήμαντο και  περιττό να πάει να διαπιστώσει  αμέσως η ίδια τον θάνατο του ανθρώπου. Περίμενε με την ησυχία της ,αν ήταν νύκτα , να την φωτίσει ο ήλιος την άλλη μέρα . Και μια τέταρτη όμως , μια εξαιρετική ψυχίατρος , με μεγάλη δράση   υπέρ των αρρώστων , ξεχάστηκε μια μέρα σε συνεδρίαση της θεραπευτικής μας ομάδας και μίλησε και εκείνη για «φυτά» ( Ακόμα το θυμάται και η ίδια και το λέει). Σε αυτό το θέμα  χρειάστηκε  να αναφερθώ  εκτενώς με  άρθρο μου με τίτλο: «Δημόσιο Ψυχιατρείο της Αθήνας. Ο κρανίου τόπος στο κατώφλι της κρίσης» που δημοσιεύτηκε στα « Τετράδια Ψυχιατρικής» στο πρώτο Τεύχος τους , το Μάρτη του 1984,  είκοσι χρόνια σχεδόν μετά από την περίοδο για την οποία μιλάει ο Φιλανδριανός.( Το άρθρο αυτό θα αναδημοσιεύσω άλλη φορά- επειδή δύσκολα βρίσκει κανείς το Τεύχος αυτό. )

Μετά από την ποιο πάνω διευκρίνιση που θεώρησα αναγκαία θα αναφερθώ στα γεγονότα αυτής της χρονικής  περιόδου , όπου πράγματι  υπήρξε μια σημαντική βελτίωση στην όλη λειτουργία του Νοσοκομείου. Η βελτίωση αυτή («Ακμή» τη χαρακτηρίζει ο Φιλανδριανός)  οφειλόταν κυρίως  στην καλλίτερη Οργάνωση  και επέκταση των Υπηρεσιών του ,  στην ενίσχυση της υποδομής του σε υλικά μέσα και προσωπικό, στην επαναστατική ενίσχυση των θεραπευτικών μέσων με την χρήση των ψυχοφαρμάκων , και σε κάποιο βαθμό  στην , έστω και  δειλή, υιοθέτηση  αντιλήψεων που αμφισβητούσαν το κύρος και την παντοκρατορία της βιολογικής  Ψυχιατρικής .

Σημειώνω σχετικά:

* Το 1955 ψηφίζεται ο νέος Οργανισμός. Το Νοσοκομείο μετονομάζεται σε Γενικό Νευροψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών (Γ.Ν.Ν.Α).

* Νέα  κτήρια αναγείρονται :Πλυντήρια-Σιδηρωτήρια-Δεύτερος όροφος στο 4^ο Περίπτερο , Επέκταση του 5^ου  Περιπτέρου, Οίκος Αδελφών .

* Το 1956 ιδρύεται η Επιστημονική Ένωση και  στο Ισόγειο του Ταστσογλείου διαμορφώνεται Αίθουσα συνεδριάσεων και Βιβλιοθήκη .

* Ιδρύονται η Απασχολησιοθεραπεία ,η  Κοινωνική Υπηρεσία , το Ψυχολογικό Εργαστήριο, ( πρώτη ψυχολόγος διορίστηκε η Θάλεια Βεργοπούλου )

* Ιδρύεται το Φυσιοθεραπευτικό Τμήμα

* Το 1956 ιδρύεται η Ε΄ Ψυχιατρική Κλινική με Διευθυντή τον Υφηγητή Παν. Κόκκορη.

* Το 1956 ιδρύεται το Ηλεκτροεγκεφαλικό Εργαστήριο

* Το 1959 ιδρύεται η  ΣΤ΄ Ψυχιατρική Κλινική με Διευθυντή τον Μιχ. Παπαγεωργίου.

* Τον ίδιο χρόνο ιδρύεται και η Ζ΄ Ψυχιατρική Κλινική με Διευθυντή τον  Υφηγ. Αντώνη Παλαιολόγο

*    Το 1961 άρχισε η  λειτουργία της Κλινικής Τοξικομανών με πρώτο Διευθυντή τον Παν. Ραπίδη. Στη Κλινική   αυτή ανατέθηκε και η λειτουργία του Τμήματος « Υποδικο-Καταδίκων»

*  Το 1964 κτίστηκε το 14^ο  Περίπτερο

* Σε κάποιες κλινικές άρχισε να λειτουργεί η «Ψυχιατρική Ομάδα»( Ψυχίατρος ,Ψυχολόγος –Απασχολησιοθεραπεύτρια ,Προϊσταμένη)

* Ψηφίζεται το 1965 Νέος Οργανισμός και το Νοσοκομείο μετονομάζεται σε « Κρατικό Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Αθηνών (Κ.Θ.Ψ.Π.Α.)

* Το Οκτώβρη του 1965 Ιδρύεται το Τμήμα χρονίως Πασχόντων

* Ιδρύονται τα Εξωτερικά  Ιατρεία και ο Ιατροπαιδαγωγικός Σταθμός στην Αθήνα .

* Καθιερώνεται ο Θεσμός των Επισκεπτριών Αδελφών .

Συμπληρώνοντας την ιστορία του  ο Φιλανδριανός  για τη περίοδο  1955 μέχρι 1967 , επισημαίνει πάλι το πρόβλημα του μεγάλου αριθμού  των νοσηλευομένων που ταλάνιζε  το Νοσοκομείο από την Ίδρυσή του  και αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα στις προσπάθειες για τη βελτίωση της λειτουργίας του.

Θεωρώ  λοιπόν  χρήσιμο στο σημείο αυτό να αναφερθώ  σε ορισμένα επιδημιολογικά στοιχεία  που ξεχωρίζω από  τις σχετικές μελέτες της Ερευνητικής Ομάδας που συντόνιζα. ( Τα πλήρη κείμενα  των εργασιών αυτών θα αναδημοσιεύσω άλλη φορά) και που αναδεικνύουν το μείζον αυτό πρόβλημα  σε όλη του την έκταση και  διαχρονικά από το 1928 μέχρι και το 1971 ( ελπίζω να μου δοθεί ο χρόνος και η ευκαιρία να επεξεργαστώ και τα μετέπειτα στοιχεία).

Έτσι:

Από αναδρομικές απογραφές των νοσηλευομένων που πραγματοποίησε με πολύ κόπο ( η δουλειά γινόταν χειρόγραφα , δεν υπήρχαν τότε υπολογιστές στον τόπο μας) η ερευνητική μας ομάδα προκύπτουν τα εξής:

* Την 15 -5-1928 νοσηλευόντουσαν  445 άρρωστοι. Την 1-7-1935  ,έφτασαν τους 1403. Την 16-10-1940  ήταν 1999. Την 1-7-1943  ο πληθυσμός των αρρώστων αποδεκατίστηκε . Είχαν μείνει μόνο  370 άρρωστοι ( Σημειώνω εδώ  ότι και οι εισαγωγές των αρρώστων είχαν μειωθεί το διάστημα της κατοχής). Την 1-7-1947 οι άρρωστοι έφτασαν πάλι τους 1053. Την 7-4-1951  αυξήθηκαν στους  1917. Την 1-7-1956 έφτασαν τους 2857. Την 19-3-1961 έφτασαν τους 3078. Την 1-7-1964 αυξήθηκαν και άλλο και έφτασαν τους 3284. Την 1-7-1966 οι άρρωστοι ήταν 2232 ( Μεταξύ των ετών 1964 και 1966  περισσότεροι από χίλιοι άρρωστοι μεταφέρθηκαν στη Λέρο).. Την 14-3- 1971  οι άρρωστοι πάλι αυξήθηκαν στους 2386.

Από άλλη μελέτη μας που αφορά τον αριθμό των εισόδων ανά διετία από το 1926 μέχρι το 1971 προκύπτουν τα εξής :

Με εξαίρεση τη περίοδο της Κατοχής όπου παρατηρήθηκε σημαντική μείωση του αριθμού των εισόδων , οι είσοδοι ασθενών αυξάνονται σχεδόν σταθερά από διετία σε διετία . Μετά το  1950 ήταν σχεδόν πάντοτε πάνω από 2500  κάθε δύο χρόνια  .

 Παραθέτω ένα σχετικό Πίνακα 

Διετίες	Αριθμός εισόδων	Διετίες	Αριθμός εισόδων
1926-1927	502	1950-1951	2685
1928-1929	1478	1952-1953	2613
1930-1931	2055	1954-1955	2517
1932-1933	1956	1956-1957	2392
1934-1935	1816	1958-1959	2195
1936-1937	1930	1960-1961	2517
1938-1939	2203	1962-1963	2535
1940-1941	1612	1964-1965	2684
1942-1943	930	1966-1967	2660
1944-1945	1608	1968-1969	2782
1946-1947	1944	1970-1971	2793
1948-1949	2217