ΤΟ «ΔΑΦΝΙ» -ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Περίοδος του Εμφυλίου(
1944-1950)
Βασική πηγή κι’ εδώ ο Κώστας
Φιλανδριανός με το Βιβλίο του « Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών»
Περιγράφει τα διατρέξαντα στο «Δαφνί»
από την απελευθέρωση τον Οκτώβριο του
1944 μέχρι τη λήξη του εμφυλίου. ( Τέλη
του 1949-αρχές του 1950)..
Είναι και σε αυτό το τμήμα της
ιστορίας του , εμφανής η προσπάθεια του
συγγραφέα να αποφύγει πολιτικούς σχολιασμούς, να κρατήσει πολιτική ουδετερότητα
και να αποδώσει τις μεγαλύτερες ευθύνες
για τα δεινά του εμφυλίου στα ξένα
συμφέροντα . «Το θλιβερό σε τούτη την ιστορία» γράφει «είναι πως οι Έλληνες
σκοτωνόμαστε μεταξύ μας και αλληλοεξοντωνόμαστε , σ’ ένα αγώνα μάταιο και
ουσιαστικά χωρίς αντικείμενο, αφού το ποια θα ήταν η παραπέρα τύχη μας , το
είχαν καθορίσει άλλοι προκαταβολικά και
τελεσίδικα και δίχως να πέφτει σε μας ο λόγος »
Όπως περιγράφει τα πράγματα ο Κ.
Φιλανδριανός ,αμέσως μετά την απελευθέρωση τον Οκτώβρη του 1944 ξεκίνησε ο εμφύλιος
πόλεμος με δύο αντιμαχόμενες παρατάξεις : « Κράτος και Δεξιά από τη μια μεριά –Αριστερά από την άλλη που οργάνωναν εντατικά τις δυνάμεις τους
…μέχρι που έφτασαν στην ανοικτή ρήξη του Δεκέμβρη… του φανατισμού, του μίσους
της καταστροφικής μανίας και της αλληλοσφαγής που αποτελεί μια από τις μελανότερες σελίδες της Ιστορίας μας
και στοίχισε ποταμούς αίματος κι’
έσπειρε στον τόπο τη συφορά και τον όλεθρο… » Και συνεχίζει « …Στη σύγκρουση
επικράτησε τελικά η παράταξη της Κρατικής
Δεξιάς ,με τη βοήθεια συμμαχικών
στρατευμάτων …Οι Αριστεροί πήραν το
δρόμο της φυγής από τα κέντρα προς την ύπαιθρο και τα βουνά , ξεριζώνοντας και
παραλαμβάνοντας μαζί τους σαν ομήρους, μεγάλο μέρος άμαχου πληθυσμού, ενώ οι
νικητές εξαπέλυσαν ένα κύμα αντεκδικήσεων και διωγμών ( επί δικαίους και
αδίκους , με αθρόες συλλήψεις , φυλακίσεις , εξορίες , βασανισμούς ακόμη και
πολλούς φόνους….» «…Η Κυβέρνηση είχε βοήθεια
σε όπλα, χρήμα και οργάνωση από την Αμερική αυτή τη φορά, που της
παραχωρήθηκε η …κηδεμονία μας από τους
Άγγλους , ενώ τους Αριστερούς τροφοδοτούσε ο Ανατολικός Συνασπισμός , ο οποίος
προστάτευε τα νώτα τους…»
Στη συνέχεια ο συγγραφέας
περιγράφει τις συνέπειες του εμφυλίου πολέμου για το «Δαφνί» και τους αρρώστους
.Προσπαθεί και εδώ ( όπως και σε όλο του το βιβλίο άλλωστε ) να αμβλύνει τα
γεγονότα και να κρίνει με επιείκεια ή
και μερικές φορές να δικαιολογεί απαράδεκτες καταστάσεις .Να υπερασπίζεται δε
με κάθε τρόπο το «Ίδρυμα» ( το οποίο αντιμετωπίζει ως Νομικό Πρόσωπο με
ανθρώπινες σχεδόν ιδιότητες και με το
οποίο τον συνδέουν άρρηκτες θέσεις
αγάπης ). Επίσης δε και τους εργαζόμενους σε αυτό, για τους οποίους έχει ένα καλό λόγο να πει για όλους
με πολύ σπάνιες εξαιρέσεις .
Ειδικότερα περιγράφοντας τα γεγονότα των πρώτων μηνών,
από τη φυγή των Γερμανών μέχρι τον
Δεκέμβρη του 1944, αναφέρεται μεταξύ των άλλων σε φυματικούς αρρώστους που
είχαν μεταφερθεί στο «Δαφνί» από το Σανατόριο
«Σωτηρία» και νοσηλευόντουσαν στο 11ο Περίπτερο. «…Όλοι τους
σχεδόν ανήκαν σε αριστερές οργανώσεις
και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα όσα επακολούθησαν. « άρχισαν να φαίνονται
οι αντιθέσεις και οι αλληλοκατακρίσεις ανάμεσα στο Προσωπικό …έλειψε η σύμπνοια και σιγά σιγά η διαίρεση μεγάλωνε.
Ήταν προπαντός η πίεση που γινόταν από
τις οργανώσεις προς όλους να πάρουν μια θέση. ..Στο Ταστσόγλειο μπήκαν ομάδες
αριστερών κι’ εγκατέστησαν εκεί Διοικήσεις και μικρές ένοπλες ομάδες … και με
τη σύμπραξη των φυματικών του 11ου Περιπτέρου … και την εκπροσώπηση που είχαν ανάμεσα στο
Προσωπικό του Νοσοκομείου πέτυχαν να επεμβαίνουν στα εσωτερικά και τη
λειτουργία του ( ακόμα και στη διοίκηση) να πιέζουν και απειλούν τους
υπαλλήλους, να τους εκβιάζουν και να επιδιώκουν τη δημιουργία κράτους εν
κράτει. Συνέστησαν μια Διοικούσα Επιτροπή…( Ο Φιλανδριανός αναφέρει τα ονόματα των φυματικών αρρώστων Μπονάτσου και Νικ. Παπαδημητρίου και του
υπαλλήλου τεχνίτη Ανδρέα Αλιγιζάκη που ορίστηκε και Πρόεδρός της)
Περιγράφει εν συνεχεία τα όσα
συνέβησαν μετά την 5η Δεκέμβρη του 1944 όταν «…ξαφνικά το Νοσοκομείο
βρέθηκε απότομα ξεκομμένο με τις υπηρεσίες του στην κατάσταση λειτουργίας της
ημέρας εκείνης.» «Επιθέσεις αντάρτικων δυνάμεων …γενικεύτηκαν σε ελάχιστες ώρες
…σε κάθε συνοικία …στα Αστυνομικά
Τμήματα ή δυνάμεις Χωροφυλακής ή συγκεντρωμένες αντίθετες μονάδες, άναψαν φονικές
μάχες με ανελέητο μίσος και ασυγκράτητη καταστροφική μανία. …Ο Μαυρουλίδης (
Διοικητικός Διευθυντής), τα διοικητικά στελέχη, όπως και το σύνολο σχεδόν των
γιατρών , βρέθηκαν αποκλεισμένοι κι’ ήταν αδύνατη η επικοινωνία τους με το
Ίδρυμα…. που όπως και όλη η περιοχή είχε
περιέλθει εξ ολοκλήρου στην κυριαρχία των στρατιωτικών δυνάμεων της Αριστεράς.
Έμεινε έτσι σχεδόν ακέφαλο, με όσους υπαλλήλους έτυχε να βρεθούν σ’ αυτό την
ημέρα εκείνη.»
Από τις πληροφορίες που παρέχει ο
Κ.Φιλανδριανός αλλά με επιφύλαξη γιατί ο
ίδιος ήταν αποκλεισμένος και δεν μπορούσε να πάει στο Νοσοκομείο, φαίνεται ότι
τη Διοίκηση «…ανέλαβε τότε ένα Συμβούλιο της Αριστεράς,… που Πρόεδρός της ήταν ο τεχνίτης Ανδρέας
Αλιγιζάκης ( ανήκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα , ήταν δε σώφρων και έντιμος
άνθρωπος)» Φαίνεται ότι την πλειοψηφία
είχαν οι φυματικοί άρρωστοι ( αναφέρονται τα ονόματα Μπονάτσος
,Σταματάκος,, Παπαδημητρίου )
Το Συμβούλιο τοποθέτησε ως
Διοικητικό Διευθυντή τον υπάλληλο Ευάγ. Παπαβασιλείου που ανήκε στην αριστερά
και συγκρότησε τρεις υποεπιτροπές : Διοικητική με πρόεδρο τον Αλιγιζάκη,
Επισιτιστική και Νοσηλευτική.
Από όσα αναφέρει ο Φιλανδριανός
φαίνεται ότι το Συμβούλιο κατέβαλλε σοβαρές προσπάθειες για αντιμετωπίσει κατά
κάποιο τρόπο την κατάσταση και τα δεινά που αντιμετώπιζαν οι άρρωστοι αλλά και
οι κάτοικοι της γύρω περιοχής .Αναφέρει π.χ. «… πήραν απόφαση να δοθεί από το
Νοσοκομείο ½ οκά ζάχαρη σε κάθε παιδί της περιοχής του Χαϊδαρίου .. . πήραν
μέτρα να καταπολεμήσουν τη φθειρίαση… έκαμαν συνεργεία από Προσωπικό και αρρώστους για να μαζεύουν ξύλα. ..
έστελναν υπαλλήλους στην Ελευσίνα , τον Ασπρόπυργο και τα γύρω χωριά για την προμήθεια τροφίμων…» Επειδή δε
παρατηρήθηκε υποσιτισμός των αρρώστων «…πάρθηκαν μέτρα για τη βελτίωση της
διατροφής τους » Φαίνεται όμως πως πήραν και άλλες αποφάσεις
που είχαν «κομματικό χαρακτήρα» .Άδειασαν π.χ. το 1ο Περίπτερο
από αρρώστους και «…βάλθηκαν να το ετοιμάσουν για να γίνει Νοσοκομείο Περίθαλψης
Τραυματιών του αντάρτικου στρατού…»
Η πολύτιμη μαρτυρία του Κώστα Φιλανδριανού για τα όσα συνέβησαν
στο Νοσοκομείο την περίοδο που το
διοικούσαν « οι αριστεροί» συνοψίζεται
στο παρακάτω απόσπασμα του βιβλίου του που το παραθέτω αυτούσιο. «Γεγονός όμως
είναι και ομολογείται από όλους ότι στο διάστημα της μεσοβασιλείας που άσκησαν τη διοίκηση του νοσοκομείου το Συμβούλιο και οι Επιτροπές, παρά το φανατισμό
που επικρατούσε τότε γενικά, δεν έγιναν ακρότητες ή εγκλήματα, δεν έλαβαν χώρα
σοβαρές διώξεις αντιθέτων και
καταβλήθηκε προσπάθεια για την κατά το
δυνατόν ομαλή συνέχιση της λειτουργίας του ιδρύματος . Εξ άλλου , αν και
υπήρχαν και στις δύο παρατάξεις (ελάχιστα ευτυχώς) στοιχεία εξτρεμιστικά , δεν
χωρούσε εκεί το άγριο μίσος, γιατί οι υπάλληλοι
στην πλειονότητά τους είχαν παλιούς, στενούς δεσμούς και διατηρούσαν κάποια αλληλεγγύη μεταξύ
τους. Η Επιτροπή πάντως στάθηκε γενικά μετριοπαθής , παρά τις πιέσεις που σε
πολλές περιπτώσεις είχε , από σκληρούς και φανατισμένους εξωνοσοκομειακούς
παράγοντες . Στο σημείο τούτο( συνεχίζει ο Φιλανδριανός) πρέπει να προσθέσω πως
αποκλείεται να είναι σωστές κάποιες φήμες
σύμφωνα με τις οποίες υπάλληλοι του Νοσοκομείου διέπραξαν εγκλήματα ή πήραν μέρος σε
εγκληματικές ενέργειες που έγιναν κατά
την εποχή εκείνη στη περιοχή Δαφνιού ,Χαϊδαρίου κλπ .Καμιά μαρτυρία ,κανένα
στοιχείο, ούτε η ελαχίστη καν ένδειξη υπάρχει, που να μπορεί να στηρίξει μια τέτοια υπόνοια. Αντίθετα
αναφέρονται πολλές περιπτώσεις ,στις
οποίες , καταδιωκόμενα άτομα της αντίθετης παράταξης, βοηθήθηκαν και
προστατεύτηκαν ή αποκρύφτηκαν από το Προσωπικό του Νοσοκομείου , με
κίνδυνο και της ζωής του ακόμα. Παράδειγμα οι δύο γιατροί της περιοχής ( δεν μπόρεσα να εξακριβώσω τα ονόματά τους )
τους οποίους έκρυψαν ανάμεσα στους αρρώστους
σαν νοσηλευόμενους σ’ όλη τη
διάρκεια της Δεκεμβριανής τραγωδίας.»
Οι σοβαρές επιπτώσεις, στη λειτουργία του Νοσοκομείου, από τον εμφύλιο πόλεμο που, μετά την κάποια ύφεση που έφερε η Συμφωνία της Βάρκιζας,
συνεχιζόταν με αμείωτη ένταση και φανατισμό, αναδείχτηκαν σε όλη τη διάρκεια του 1945 αλλά και τα
επόμενα χρόνια.. Κυρίως δε επειδή με την επικράτηση στη περιοχή της Πρωτεύουσας
της Κυβερνητικής παράταξης «..το Κράτος και οι οργανώσεις της δεξιάς άρχισαν
τους διωγμούς , το κυνηγητό φταιχτών και άφταιγων, την τρομοκρατία, τις
φυλακίσεις ,εξορίες , φόνους κλπ ….στο Νοσοκομείο ξαναγύρισαν μερικοί που είχαν
φύγει, από την άλλη όμως πολλοί έφυγαν ή
απολύθηκαν και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που γνώρισαν φυλακίσεις και εξορίες όχι
πάντοτε δίκαια. Οπωσδήποτε όλο το 1945 καταναλώθηκε σε λήψεις μέτρων,
ανακρίσεις και πολύς χρόνος μετά από
αυτό απαιτήθηκε ώσπου να βρει το δρόμο
του το Ίδρυμα.»
Από όσα εν συνεχεία καταγράφει
στο βιβλίο του ο Φιλανδριανός γι’ αυτή τη χρονική περίοδο ( αρχές 45μέχρι τα
τέλη του 1949 αρχές του 1950) σημειώνω ιδιαίτερα τα παρακάτω:
* Το προσωπικό ανεπαρκέστατο σε
αριθμό, χωρίς ειδική κατάρτιση και πείρα « κάθε άλλο παρά κατάλληλο για το έργο
που είχε να κάνει»
* Υπήρχαν μόνο τρείς ειδικευμένοι
ψυχίατροι; Κωνστ. Κωνσταντινίδης, Δώρα Παπάρα –Σπάθη , Κ.Φιλανδριανός.
*: Το 1948 ιδρύθηκαν το Ακτινολογικό Εργαστήριο ( Δ/ντής Ιωαν.
Μπράμος,) , το Γυναικολογικό Ιατρείο (( Δ/ντής Ευστ. Βαϊτσος), και η
Νευρολογική Κλινική (Δ/ντής Νικ. Τεπερίδης) .
*
Το 1949 ιδρύθηκαν η
Παιδοψυχιατρική Κλινική ( Δ/ντής Γεώργ. Ζαβιτσιάνος), η Γ’ Ψυχιατρική Κλινική (
Δ/ντής Γεώργ. Πιστεύος), το Οφθαλμολογικό Ιατρείο( Δ/ντής Αντων. Βλουμίδης)
Το 1945 άρχισε η εφαρμογή του electroshock και της λευκοτομής.
« Την εποπτεία της όλης εργασίας- μελέτης , είχε ο καθηγητής Κωνστ. Κωνσταντινίδης ,
τις δε επεμβάσεις έκανε ο χειρουργός Β. Στρουσόπουλος»
* Ενσωματώθηκε στη κλινική που Διηύθυνε ο Φιλανδριανός
,ιδιαίτερη κλινική με δύναμη πενήντα κλινών που λειτούργησε για περίπου 10
χρόνια για παρακολούθηση ανδρών των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων ασφαλείας
με προβλήματα ψυχικής Υγείας. Αναφέρονται τα ονόματα στρατιωτικών γιατρών (
Στατήρης ,Κόκκορης, Παπαγεωργίου, Καραγκουνάκης , Κρανιδιώτης ,Πετρόπουλος,
Σούλης , Ματαράγκας ,Αθανάσαινας
Μουχτάρης , που ήταν οι σύνδεσμοι με την κλινική
* Το 1947 έφυγε από το
Ταστσόγλειο η Σχολή Χωροφυλακής και το
Περίπτερο « « ….παραδόθηκε στη χρήση
του Νοσοκομείου( επί τέλους μετά από δέκα σχεδόν χρόνια από την τελείωσή του )
σε άθλια φυσικά κατάσταση , έπειτα από τις τόσες περιπέτειές του».
Τελειώνοντας την αναδρομή σε αυτή
τη περίοδο της ιστορίας του Ψυχιατρείου, δεν παραλείπει ο Φιλανδριανός να
επανέλθει στη προσπάθειά του,να αναδείξει την μεγάλη προσφορά του
αγαπημένου του «Ιδρύματος» και όσων
εργαζόντουσαν εκεί, στην Πολιτεία και το λαό.
Αντιγράφω: « Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις
, κατορθώθηκε να κρατηθεί το Νοσοκομείο
και να επιτελέσει τον προορισμό του , με πολύν αγώνα και με τα δικά του μόνο
μέσα. Η πενιχρή ενίσχυση του Κράτους για πρόχειρες βελτιώσεις και συντήρηση
ήταν βέβαια κάποια βοήθεια , περισσότερο όμως συνετέλεσαν η πίστη και η αφοσίωση εκείνων που πίστεψαν
σ’ αυτό το σκοπό κι’ εργάστηκαν για την
επιτυχία του..
Έτσι , παρά τις αντιξοότητες και τις ανυπέρβλητες δυσκολίες με την πάροδο των χρόνων σημειώθηκε πρόοδος και βελτίωση σ’ όλους τους
τομείς και τούτο αποτελεί ένα λόγο παραπάνω για να εκτιμηθεί το γενόμενο έργο
…Στο έργο αυτό κλείνονται η περίθαλψη χιλιάδων δυστυχισμένων αρρώστων , η ίαση
ενός μεγάλου αριθμού από αυτούς , το ότι δόθηκε άσυλο και προστασία σ’ ένα
σημαντικό αριθμό καταδιωκομένων , η προσφορά ανακούφισης στην τόσο χειμαζόμενη τότε Ελληνική Κοινωνία και τέλος η συμπαράσταση
και η διέξοδος που δόθηκαν στην Πολιτεία για να αντιμετωπίσει τις κοσμοϊστορικές
καταστάσεις της εποχής εκείνης»
ΜΟΙΡΑΣΕ ΤΟ:
Facebook
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
ΥΒΡΙΣΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΘΑ ΔΙΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ