νομος 4509/2017. εφαρμογή στο ψ.ν.α

Πειραιάς 30 Ιανουαρίου 2018.

Πληροφορήθηκα  ότι  άρχισε η εφαρμογή του  νέου Νόμου που αφορά ψυχικά πάσχοντες  που διέπραξαν άδικη πράξη. Και όπως ήτανε προφανές σε όσους είχαν κάποια σχετική πείρα, αναβίωσε   η διαχρονική μέθοδος να χρησιμοποιείται το « Δαφνί» ως ο τόπος απόρριψης και ενταφιασμού προβλημάτων ,που το πολυχρονεμένο κράτος μας και οι επικυρίαρχοί του δεν μπορούν ή ίσως και δεν θέλουν να επιλύσουν . Εισήχθη λοιπόν  στο «Δαφνί» και νοσηλεύεται ( ή ίσως κρατείται;)  το πρώτο   πρόσωπο  που θεωρήθηκε  ότι  εμπίπτει στις διατάξεις του Νόμου .( Και που φέρεται  να διέπραξε  ανθρωποκτονία).

Κάποτε, πριν από πολλά χρόνια , όταν το Ιατρικό Σώμα  αυτού του Νοσοκομείου ήθελε να αγωνίζεται  και να ηγείται για το καλλίτερο , καταργήσαμε το απεχθές Τμήμα Κρατουμένων. Είχα την τιμή και την ευθύνη του συντονισμού αυτού του αγώνα.  Γι’ αυτό θα προσπαθήσω να πληροφορηθώ δια της υπηρεσιακής και της συναδελφικής οδού τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν στη συγκεκριμένη περίπτωση, επειδή η πείρα μου λέει , ότι όταν πρόκειται για αδύναμους και ανυπεράσπιστους ανθρώπους  οι διαδικασίες συνήθως αγνοούνται και οι διατάξεις ερμηνεύονται κατά το δοκούν.

Φοβάμαι πάντως  ότι  αν δεν αντιδράσουμε σθεναρά  υπάρχει κίνδυνος επανασύστασης του Τμήματος Κρατουμένων ή να συσσωρευτούν  στο «Δαφνί»   όλοι οι   ψυχικά πάσχοντες που έχουν εμπλακεί με τον Ποινικό Νόμο  , χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις για την κατάλληλη θεραπεία τους και τη διασφάλιση  των δικαιωμάτων των ιδίων αλλά και των θεραπευτών τους .

Επειδή ασφαλώς συνάδελφοί μου έχουν αναλάβει ή  θα αναλάβουν βασικό ρόλο ως θεράποντες ή ως πραγματογνώμονες  στην υπόθεση αυτή ,  νομίζω πως ίσως θα τους ήταν χρήσιμο να ρίξουν μια ματιά στις σκέψεις  που διατύπωσα  προ πολλών ετών σε άρθρο μου στην «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΪΑ»  το έτος 2006. με αφορμή  τα όσα επακολούθησαν στο δημόσιο χώρο  μετά  την εξαφάνιση ενός παιδιού  ( το έλεγαν Αλεξ) και τις σχετικές μαρτυρίες άλλων παιδιών. Ιδού αυτό:                                                                

Στους θορύβους και τους ορυμαγδούς  περί την υπόθεση του μικρού Αλεξ, μια οποιαδήποτε παρέμβαση , αταίριαστη στο γενικευμένο νοσηρό κλίμα , μάλλον δεν θάχει καλή τύχη.  Όμως η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο. Η ψυχιατρική και από κοντά η Ψυχολογία- καμαρωτή, καμαρωτή και από υπερβάλλοντα ζήλο διακατεχόμενη- φαίνεται να έχουν ήδη μεταβληθεί σε θεραπαινίδες των διωκτικών Αρχών.

Τρεις παιδοψυχίατροι λοιπόν και δύο ψυχολόγοι διατάχθηκαν να διενεργήσουν ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη και «…να ξεκαθαρίσουν  στις διωκτικές αρχές  αν οι ανήλικοι έλεγαν την αλήθεια στις αρχικές καταθέσεις τους ή πρόκειται για ευφάνταστα παιδιά που είπαν ψέματα…» ( Ελευθεροτυπία 16 Ιουνίου 2006)

Οι τηλέμποροι της πάσης δυστυχίας και οι νυχθημερόν συναγελαζόμενοι μαζί τους  « επιστήμονες» της κακιάς  συμφοράς τα κατάφεραν να παρασύρουν σε άστοχες ενέργειες   τις δικαστικές αρχές και τώρα  περιμένουν το πόρισμα των πραγματογνωμόνων για να το παραλάβουν και να το περιποιηθούν κατά την ασχετοσύνη τους και κατά τις ανάγκες  της τηλεθέασης και της αδηφάγου περιέργειας του πλήθους.

Υπό αυτές τις συνθήκες  οι πραγματογνώμονες  βρίσκονται  σε πολύ  δύσκολη θέση,  αφού  μέσα σε ένα κλίμα αφόρητης πίεσης από πολλές και ποικίλες κατευθύνσεις απαιτείται από αυτούς  να  απαντήσουν σε ερωτήματα  που όμως δεν μπορούν να απαντηθούν  χωρίς να θυσιαστούν οι αρχές και οι αξίες του ιατρικού λειτουργήματος.

Είμαι βέβαιος όμως ότι οι συνάδελφοί μου -τυχαίνει να γνωρίζω προσωπικά τον επικεφαλής της ομάδας των πραγματογνωμόνων και τιμώ το εξαίρετο ήθος του- δεν θα παρασυρθούν σε αταίριαστες πράξεις, θα αντισταθούν στην ταπείνωση της Ψυχιατρικής  και θα διαχειριστούν την άστοχη εντολή που τους δόθηκε  με το καλλίτερο τρόπο.

Θα τους βοηθήσει προς τούτο αν συνεχώς ανατρέχουν στις πάγιες αρχές και αξίες του λειτουργήματος που υπηρετούν και  αν τις προβάλλουν με  σθένος και αποφασιστικότητα σε οποιονδήποτε απαιτήσει από αυτούς να τις παραγνωρίσουν.

Ας επισημάνουν εν πρώτοις στους αδαείς ότι η Επιστήμη δεν γνωρίζει τα πάντα. Και οι επιστήμονες βιώνουν καθημερινά τον κανόνα ότι κάθε γνώση που προστίθεται  δεν μικραίνει αλλά μεγαλώνει το χώρο της άγνοιας  προσθέτοντας νέα ερωτήματα που ζητούν απάντηση Η απάντηση « δεν γνωρίζω» είναι πολλές φορές περισσότερο σοβαρή και πιο υπεύθυνη από οποιαδήποτε άλλη. ΄Οσοι  οχετεύουν τις παρλαπίπες τους επί παντός επιστητού στα τηλεπαράθυρα της ξεφτίλας γίνονται απλώς καταγέλαστοι και απεχθείς.

 Να θυμίσουν ότι η θέση του ψυχιάτρου είναι πάντοτε στο πλευρό του ανθρώπου που πάσχει. Δεν είναι όργανο της Πολιτείας, ούτε της Κοινωνίας ,ούτε της εκάστοτε διαμορφούμενης πλειοψηφίας .Όταν οι πολλοί θελήσουν να εξουδετερώσουν τους λίγους διαφορετικούς  και να αποκλείσουν πρόσωπα που τους ενοχλούν ή τους βλάπτουν ή νομίζουν ότι τους  βλάπτουν, που εμφανίζουν συμπεριφορά και τρόπο ζωής και ύπαρξης αποκλίνοντα από τις κρατούσες αντιλήψεις περί του ορθού, του ηθικού και του πρέποντος ή πρόσωπα που μπορεί να αποδειχτούν εμπνευστές και φορείς υπερτέρων αξιών και νέων οραμάτων έχουν πολλούς τρόπους και μέσα να το πετύχουν. Και συνεχώς ανακαλύπτουν και άλλα για τέτοιους σκοπούς. Η Ψυχιατρική αρνείται να είναι ακόμη ένα.

Οι ψυχίατροι δεν μπορούν σε καμιά περίπτωση  να εκχωρήσουν τα όπλα της επιστήμης τους προς χρήση από άλλους  και εναντίον του ανθρώπου που τους παρέδωσε την ψυχή του. Ουδείς δικαιούται ούτε νομιμοποιείται να εξαναγκάσει τον ψυχίατρο  να προβεί σε πράξεις ή να εκθέσει  σκέψεις, γεγονότα ή προβληματισμούς που προήλθαν από την επικοινωνία του με ένα πρόσωπο στα πλαίσια μιας ψυχιατρικής  εξέτασης όταν πιθανολογεί ότι θα χρησιμοποιηθούν εναντίον του

 Η ψυχιατρική εξέταση είναι( οφείλει να είναι) μια θεραπευτική πράξη. Η πρώτη και ίσως η σπουδαιότερη. Από την εμπιστοσύνη που θα εμπνεύσει ο ψυχίατρος στο πρόσωπο που εξετάζει εξαρτάται η εγκατάσταση μιας  άδολης και ειλικρινούς ανθρώπινης σχέσης,  το σπουδαιότερο και πιο ιερό κεφάλαιο της θεραπείας. Ο ευτελισμός της  ψυχιατρικής εξέτασης σε ανακριτική πράξη συνιστά το έσχατο κατάντημα της ψυχιατρικής και των λειτουργών της.

Το δικαίωμα της ενημέρωσης  δεν μπορεί να ασκείται ασύδοτα, τα ράκη της ψυχής των ανθρώπων δεν πρέπει να παραδίδονται βορά προς κορεσμό της συναισθηματικής ακράτειας  του πλήθους . Και προκαλεί μεν υψηλή κερδοφορία στους λογής επιτήδειους, αλλά δεν δείχνει το βαθύ σεβασμό που οφείλεται στους ανθρώπους που έχασαν το παιδί του η αναζήτηση των ενόχων παντί τρόπω, με παράνομα μέσα και σε βάρος άλλων παιδιών.

Η Ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη στα πλαίσια μιας ποινικής διαδικασίας  αποβλέπει μόνο στη διαπίστωση αν ένα πρόσωπο που βεβαιωμένα παρέβη τον Ποινικό Κώδικα είναι ή δεν είναι ψυχικά άρρωστο και σε καταφατική περίπτωση εάν έχει ή όχι την ικανότητα να του καταλογιστεί η άδικη πράξη του. Σκοπός της είναι να μη τιμωρηθεί ο άρρωστος άνθρωπος , άλλά να υποβληθεί στη θεραπεία που πρέπει.  Δεν είναι οι ψυχίατροι , αλλά οι διωκτικές αρχές που εντοπίζουν τους αυτουργούς των εγκλημάτων.

Η διενέργεια ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης σε πρόσωπα που ούτε καν έχουν την ιδιότητα του κατηγορούμενου και η επέκταση του σκοπού της στη διαπίστωση αν τnο εξεταζόμενο πρόσωπο διέπραξε πράγματι έγκλημα, αν λέει αλήθεια  ή ψέματα και πότε, αν κρύβει μυστικά και ντοκουμέντα ή αν είναι φαντασιόπληκτο ή αν οτιδήποτε άλλο,  ανοίγει δρόμους ολέθριους. Αν γίνει ανεκτή η ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη με τέτοιους σκοπούς σε βάρος ανυπεράσπιστων παιδιών γρήγορα θα επεκταθεί η ιδέα μιας ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης για να μας πουν αν λένε την αλήθεια ή ψεύδονται παντός είδους κατηγορούμενοι ή απλώς ύποπτοι ή, γιατί όχι, και μάρτυρες ή πας μη αρεστός στην εξουσία. Και αν τα ψυχολογικά μέσα για την επίτευξη του στόχου δε φτάνουν,  υπάρχουν και τα χημικά. Το ψυχικό βασανιστήριο και η ηθική εξουδετέρωση του ανθρώπινου πρόσωπου μπορεί κάλλιστα να αντικαταστήσει το σωματικό βασανιστήριο και μάλιστα χωρίς ίχνη.

                                                                                  Χάρης Βαρουχάκης

                                                                                         Ψυχίατρος