τροποποιηση του νομου 2071/92-τεταρτη αναρτηση- το πρωτο προβλημα ορισμου

Σκέψεις, προβληματισμοί και προτάσεις για την τροποποίηση  του Νόμου 2071/92

Δεύτερο μέρος : Τα προβλήματα και οι  αιτίες τους-  Προβλήματα από τους ορισμούς και τις λέξεις

Στη προηγούμενη ανάρτηση είχα σημειώσει ότι μια βασική πηγή μειζόνων και δυσεπίλυτων προβλημάτων είναι η εγγενής  και μεγάλη δυσκολία  να χρησιμοποιηθούν  ,κατά  τη διατύπωση των σχετικών διατάξεων και των διαδικασιών εφαρμογής τους , λέξεις  και όροι με σαφή και μονοσήμαντο εννοιολογικό προσδιορισμό. Αυτή η δυσκολία, κατέληξε  στο γεγονός να χρησιμοποιηθούν και να χρησιμοποιούνται ακόμα  από τη νομοθεσία ,  λέξεις και όροι και εν γένει διατυπώσεις   ασαφείς,  αόριστες και επιδεκτικές    διαφορετικών αναγνώσεων και ερμηνειών ,  που επιτρέπουν και διευκολύνουν  την κατά το δοκούν εφαρμογή τους με ολέθριες , πλειστάκις , συνέπειες  στη ζωή και τη μοίρα ψυχικά πασχόντων προσώπων.

Στα ειδικότερα  προβλήματα  που προέκυψαν από αυτή την εγγενή δυσκολία θα αναφερθώ τώρα  και θα περιγράψω εν συντομία, πως αντιμετώπισε διαχρονικά ο Νομοθέτης το καθένα από αυτά, ανταποκρινόμενος στις συνθήκες της εποχής. (Κυρίως τις επικρατούσες αντιλήψεις για την ψυχική αρρώστια και τις επιπτώσεις της  όχι μόνο στους  πάσχοντες αλλά και στους  άλλους,  που θεωρούν εαυτούς υγιείς και δια βίου απρόσβλητους , τις οικονομικές δυνατότητες της πολιτείας, την πρόοδο και τα θεραπευτικά επιτεύγματα της επιστήμης  κτλ) .

Θεωρώ μάλιστα ότι αυτή  ιστορική αναδρομή από το Νόμο ΨΜΒ/1862 και εν συνεχεία  στους διάφορους νόμους και διατάγματα  μέχρι το χουντικό  Ν.Δ 104/1973 και τελικά με τους Νόμους 2071/1992 και 2716/1999  και τώρα με το Νομοσχέδιο για την «ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη», θα βοηθήσει στην αναζήτηση κα ην επιλογή στη νέα Νομοθεσία λέξεων ορισμών και εν γένει διατυπώσεων  με σαφή εννοιολογικό προσδιορισμό  και μη επιδεχόμενων παρερμηνειών και διαστρεβλώσεων .

Ένα μείζον πρώτο πρόβλημα που ανακύπτει  είναι να προσδιοριστεί με ακρίβεια  ποιοι είναι αυτοί που θα πρέπει να εγκλειστούν και να υποβληθούν σε   θεραπεία ,( και ιδίως στις περιπτώσεις  που δεν υπάρχει έγκυρη συναίνεσή τους,  με ποια λέξη θα ονομαστούν , και επίσης  πως θα οριστεί η  πάθησή τους .

 Ως προς το πρώτο αυτό πρόβλημα σημειώνω συνοπτικά ότι:

 Ο Νόμος ΨΜΒ /1862 , ο πρώτος ελληνικός νόμος που αφορά ψυχικά πάσχοντα πρόσωπα  ονομάζει  αυτούς που θα  εγκλεισθούν φρενοβλαβείς  και την πάθησή τους «φρενοβλάβεια» 

Το Νομοθετικό Διάταγμα της 31^ης Ιουλίου 1925 « Περί οργανώσεως των Δημοσίων Ψυχιατρείων Αθηνών, Θεσσαλονίκης  και Χανίων» ονομάζει τους προς εγκλεισμό   «Πάσχοντες εκ φρενικών νοσημάτων» .Σ’ αυτό το νομοθετικό διάταγμα συναντάμε και τον όρο   «ψυχοπαθείς».

Με το Νόμο 4741 /1930  «|Περί οργανώσεως του Δημοσίου Ψυχιατρείου Κερκύρας» εδραιώνεται  για τους προς εγκλεισμό ο όρος  « ψυχοπαθείς» . Εκτός όμως των «ψυχοπαθών» ο Νόμος προσθέτει τη δυνατότητα να εγκλεισθούν και   «  βαρέως ανώμαλα και καθυστερημένα παιδία», χωρίς άλλες διευκρινήσεις

  Ο ίδιος Νόμος  είναι και ο πρώτος προβλέπει και  την «εθελουσία εισαγωγή» (αυτό που αργότερα ονομάστηκε «εκούσια νοσηλεία»).

Είναι επίσης ο πρώτος νόμος που αναφέρεται  σε πάσχοντες από συγκεκριμένες ψυχικές παθήσεις,  τους δοξομανείς και τους ιδεοληπτικούς.

Επίσης  για πρώτη φορά  γίνεται με το νόμο αυτό αναφορά σε πάσχοντες εξαρτημένους από ουσίες, τους αλκοολικούς, τους  μορφινομανείς, τους  ,κοκαϊνομανείς  και τους  εν γένει τοξικομανείς».

Ο Νόμος 6077/1934  «Περί οργανώσεως δημοσίων ψυχιατρείων»  (πρόκειται για τα δημόσια ψυχιατρεία Αθηνών , Θεσσαλονίκης  και Χανίων), προσδιορίζει ως σκοπό τους  τη νοσηλεία και περίθαλψη ψυχοπαθών ,επιληπτικών, αλκοολικών και  βαρέως ανώμαλων  και καθυστερημένων  διανοητικά ατόμων .

Να  σημειωθεί εδώ ότι ο Νόμος αυτός του 1934, σημαντικός σταθμός στην ιστορία της ελληνικής  ψυχιατρικής,  προσδιορίζει αναλυτικά και  τις πρώτες  βασικές προβλέψεις για την οργάνωση των Δημόσιων Ψυχιατρείων. Για το Δημόσιο Ψυχιατρείο Αθηνών, το μετέπειτα «Δαφνί» π.χ. προβλέπει :

-«Εφορεία ,προσωπικό και γενικά διοίκηση» του Νοσοκομείου με τη σύνθεσή τους και αναλυτικά περιγραφόμενα τα καθήκοντά τους.

- Επιστημονικό Συμβούλιο, τα μέλη του και το ρόλο του.

-Οργάνωση πέντε ή έξι ψυχιατρικών τμημάτων με το ένα να μπορεί να νοσηλεύσει «τοξικομανείς  ,προβλέπει  νευρολογικό Τμήμα και άλλα  ιατρικά τμήματα και ιατρεία για την αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας των νοσηλευόμενων κ.τ.λ.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ο Νόμος αυτός  προβλέπει ότι οι νοσηλευόμενοι στα Δημόσια Ψυχιατρεία υποβάλλονται και « εις θεραπευτικήν αγωγήν βιοτεχνικής και αγροτικής εργασίας» και ότι τα δημόσια ψυχιατρεία έχουν σκοπό πλην των άλλων  και «  την καθόλου έρευναν και εκλαϊκευσιν  των όρων της ψυχικής υγιεινής».

Το Ν.Δ. 104/1973  καταργεί όλους τους προηγούμενους  νόμους   και επομένως όλες τις προστατευτικές των δικαιωμάτων των αρρώστων διατάξεις τους . Για τους πάσχοντες χρησιμοποιεί τις λέξεις «ψυχικώς νοσούντες ή πάσχοντες» και   τις παθήσεις τους  ονομάζει «ψυχικάς νόσους και παθήσεις»

Έχω πολλές φορές αναφερθεί και περιγράψει τις φασιστικής νοοτροπίας διατάξεις του Νόμου αυτού και των Υπουργικών Αποφάσεων που εκδόθηκαν  με εξουσιοδότησή του και που περιλαμβάνουν ακόμη  και τους «οικεία βουλήσει»  εισελθόντες   και παγιδευμένους στα ψυχιατρεία   «νοητικώς υπολειπόμενους, καθ’ έξιν αλκοολικούς , τοξικομανείς και εμφανίζοντες ειδικά προβλήματα συμπεριφοράς επιληπτικούς»

Ο Νόμος 2071/ 92  αναφέρεται γενικά και αόριστα  σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες που παρουσιάζουν γενικά προβλήματα ψυχικής υγείας, Χρησιμοποιεί όμως και τον όρο «ψυχική διαταραχή» , νομίζω για πρώτη φορά σε νομικό κείμενο.

Ο Νόμος  2716/1999  αναφέρεται   επίσης σε ενήλικες , παιδιά και εφήβους με ψυχικές διαταραχές   αλλά προσθέτει και «τις διαταραχές αυτιστικού τύπου και με μαθησιακά προβλήματα.

Το προτεινόμενο νομοσχέδιο υιοθετεί τον όρο «ψυχική διαταραχή» που φαίνεται να είναι  αποδεκτός από τη μεγάλη πλειοψηφία των εμπλεκομένων στην  εφαρμογή του νόμου.

 Προσωπικά διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις  και κυρίως επειδή  ο όρος αυτός , με τη γενικότητά του ,περιλαμβάνει και ελάσσονες  ψυχικές διαταραχές που διατηρούν ανέπαφη τη βούληση του πάσχοντος , στον οποίο θα ήταν βέβαια αδιανόητο να επιβληθεί χωρίς τη συναίνεσή του ή ακόμη και ενάντια στη βούλησή του   υποχρεωτική θεραπεία, ενδεχομένως δε και εγκλεισμός.

 Σκέπτομαι ότι ίσως  στην περίπτωση που προκριθεί ο όρος « ψυχική διαταραχή» για την επιβολή θεραπείας σε άρρωστο  με οποιαδήποτε διαδικασία χωρίς προηγούμενη γραπτή αίτησή του ,θα πρέπει  να προβλεφθούν πρόσθετες υπέρ του αρρώστου εγγυήσεις και κυρίως μέσω της ιατρικής γνωμάτευσης, που την περιγράφει,  την αιτιολογεί και την προτείνει. Όπως π.χ. η βεβαίωση ότι πρόκειται περί σοβαρής ψυχικής διαταραχής που οδηγεί τον πάσχοντα σε διαστρέβλωση της πραγματικότητας και πλήρη αδυναμία  να κρίνει προς το συμφέρον του .

Νομίζω πάντως ότι είναι απαράδεκτη η προφανής απειλή που εκτοξεύει το προτεινόμενο νομοσχέδιο στον άρρωστο ,ότι, δηλαδή , εάν αρνηθεί τη «θεραπεία στην κοινότητα», τον περιμένει η «ακούσια νοσηλεία»  με άλλα λόγια ο εγκλεισμός. Το ίδιο απαράδεκτο είναι από πολλές πλευρές και το περιεχόμενο του «Παραρτήματος Α» ,που υποχρεώνονται να συμπληρώσουν οι γνωματεύοντες για την «ακούσια ψυχιατρική περίθαλψη» γιατροί. 

Στο θέμα θα επανέλθω με τις προτάσεις μου