Υποθεση "λερος". Ενα: το "δαφνι" και η ¨λερος"- καποιοι αντιστεκονται στις διακομιδες των αρρωστων

Η  αληθινή ιστορία για το Ψυχιατρείο της Λέρου δεν γράφτηκε ακόμα. Ούτε της Ελληνικής Ψυχιατρικής άλλωστε.

Τούτο συμβαίνει- νομίζω -  κυρίως  ,επειδή πολλοί από αυτούς που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων  ζουν, δόξα τω Θεώ,  ακόμη  αλλά δεν  έχουν απαλλαγεί  από το εμφυλιοπολεμικό ταλέντο της φυλής , που καλά  κρατεί και θεριεύει. Έτσι πολλές φορές  εμφανίζουν τα γεγονότα κατά  πως τους βολεύει.

Καταθέτω εδώ την προσωπική μου μαρτυρία, με την ελπίδα να μη πέσω κι εγώ στο ίδιο λάθος , αφού μάλιστα διαθέτω  τώρα και το προνόμιο της εύλογης χρονικής απόστασης από τα γεγονότα . Θα προσπαθήσω λοιπόν :

Πρώτο: Να απαλλάξω αυτή την ιστορία  από τις αποθεωτικές υπερβολές για τον αναμφισβήτητα θετικό ρόλο κάποιων προσώπων ή ομάδων προσώπων  που πολλές φορές δυστυχώς  συνοδεύονται  με αφ’ υψηλού ,εκ του μακρόθεν, ατεκμηρίωτες  και υπερβολικές καταγγελίες για τον αρνητικό όλων συλλήβδην των άλλων.

Δεύτερο: Να φωτίσω αυτή την ιστορία στις πραγματικές της διαστάσεις αναφερόμενος σε συγκεκριμένα  γεγονότα  και βασιζόμενος σε γραπτά ντοκουμέντα και στοιχεία.

Τρίτο: Να  αναδείξω τη συμβολή κάποιων προσώπων ή οργάνων των οποίων ο ρόλος υποβαθμίζεται ή αποσιωπάται ή λοιδορείται ή και ,όχι σπάνια ,συκοφαντείται.

 Τη μαρτυρία μου ,λόγω του μεγάλου όγκου των ντοκουμέντων στα οποία θα αναφερθώ ,θα παρουσιάσω τμηματικά. Κάθε τμήμα θα αναφέρεται σε ένα ειδικότερο θέμα και θα συνοδεύεται από τα αντίστοιχα ντοκουμέντα.

Εδώ θα αναφερθώ  στα όσα συνέβησαν στο «Δαφνί»  στην περίοδο  από 28-7-1977 μέχρι  26 -1-1980  και   ειδικότερα στον αγώνα να ματαιωθούν οι  μεταφορές αρρώστων από το «Δαφνί»  στη Λέρο  ,που  μεθόδευε  το Υπουργείο Υγείας και οι, υποταγμένοι στις εντολές του , Διοικητικοί Διευθυντές του δικού μας  Νοσοκομείου.(  οι ανεκδιήγητοι  Τσίτσικας και Χαραλαμπίδης  που σημειωτέον τότε ήταν προϊστάμενοι  όλων ,των γιατρών, ακόμη και των διευθυντών περιλαμβανομένων.

Τον αγώνα συντόνιζε, την περίοδο εκείνη αλλά και για πολλά χρόνια μετά , η Επιστημονική Ένωση του Νοσοκομείου  στη διοίκηση της οποίας είχαν  μετάσχει οι γιατροί   Χ..Βαρουχάκης,( Πρόεδρος )  Δ. Σαραντίδης ,Δ. Καραγιάννης, Γ. Φραντζιός ,Κ. Μάτσα ( Υπεύθυνη του Περιοδικού)  , Φ.Σκόττη , Δ.Ρήγας, Ε Καφετζόπουλος  και οι ακούραστοι και ευαίσθητοι μαχητές η Έφη Σκλήρη και ο Γ.Σαραντόγλου που πολλά θα είχαν προσθέσει στον αγώνα  αν δεν είχαν φύγει τόσο νωρίς.

 Η Επιστημονική Ένωση  επηρέασε σε μεγάλο βαθμό και τις Αποφάσεις του Επιστημονικού Συμβουλίου , που στην αρχή ήταν θετικές. Όμως τελικά υποτάχτηκε όπως και το Διοικητικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου άλλωστε .

Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ως εξής:     

Την 28-7-1977 ο Χάρης Βαρουχάκης Διευθυντής τότε της ΣΤ’ Ψυχιατρικής Κλινικής στέλνει στο Επιστημονικό Συμβούλιο  αναφορά , με την οποία περιγράφει την άθλια κατάσταση που βρισκόταν το Δαφνί: « Η κατάσταση στο Νοσοκομείο μας  , γράφει ,χωλαίνει σ’ όλους τους τομείς. Οι περισσότεροι άρρωστοι συνωστίζονται αγεληδόν σε κτίρια ακατάλληλα ,κακώς συντηρούμενα και ανεπαρκέστατα λειτουργούντα … πολλοί  ασθενείς κοιμούνται στο δάπεδο… φαγητό αθλίας ποιότητας… ρούχα κουρελιασμένα .. άρρωστοι βοηθάνε στη διανομή των φαρμάκων …Το  Νοσοκομείο αντί να είναι χώρος ασφάλειας και καταφυγής , έχει καταστεί χώρος ,  όπου όχι μόνο κάθε προσπάθεια  σεβασμού και διαφύλαξης της ακεραιότητας της προσωπικότητας αποτυχαίνει , αλλά και η φυσική ασφάλεια των αρρώστων δοκιμάζεται. Η απαράδεκτη αυτή κατάσταση οφείλεται όχι μόνο στην έλλειψη  υλικών μέσων ,αλλά και στο επικρατήσαν  … πνεύμα ευθυνοφοβίας , χαρτοκρατορίας , διεκπεραιώσεως εγγράφων, αντί επιλύσεως προβλημάτων …Το επικρατήσαν  πνεύμα και το δημιουργηθέν κλίμα δίνουν τελικά την εντύπωση ότι οι άρρωστοί μας αντιμετωπίζονται σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας ή με ειδικές ιδιότητες που τους κάνουν ικανούς να ανέχονται πράγματα απαράδεκτα για κάθε άλλον…»

Και καταλήγει: «Καλώ  όλους μας  να σκεφτούμε το μέγεθος των ηθικών και ποινικών μας ακόμη ευθυνών  όταν αναγκάζουμε ανθρώπους δια της βίας να διαβιώσουν υπό αυτούς τους όρους .Νομίζω ότι το Επιστημονικό Συμβούλιο, υπεύθυνο από το Νόμο αλλά κυρίως λόγω της ιατρικής ιδιότητας των μελών του , οφείλει να  αναλάβει τις αναγκαίες πρωτοβουλίες για την άρση του αδιεξόδου .

Σαν πρώτη ενέργεια προτείνω  επείγουσα κοινή συνεδρίαση του Επιστημονικού και του Διοικητικού Συμβουλίου  ,κατά την οποία κάθε ένας από μας θα προτείνει  τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν και τα μέσα που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να διορθωθεί η κατάσταση»

Λίγες μέρες μετά ,την 5η Αυγούστου 1977 το Επιστημονικό συμβούλιο με πρόεδρο τον Αθανάσιο Δουζένη αποδέχεται  την πρότασή μου και  στέλνει στο Διοικητικό συμβούλιο την απόφασή του ,με την οποία αφού αναφέρεται στις προσπάθειές για την αναβάθμιση του Νοσοκομείου καταλήγει: «…Κατόπιν της αποτυχίας των προσπαθειών αυτών , το Επιστημονικόν  Συμβούλιον, με αίσθημα ευθύνης αποδέχεται τη συνημμένα σε φωτοαντίγραφο υποβαλλόμενη εισήγηση του Δ/τού ιατρού της Στ΄ Ψυχιατρικής Κλινικής κ. Χ. Βαρουχάκη και παρακαλεί αφού εγκρίνετε την πρότασή του να καθοριστούν οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν , ώστε να νοσηλεύονται οι ψυχικά άρρωστοί μας , όπως και οι άρρωστοι από άλλες ασθένειες …».

 Δεν είμαι  απόλυτα βέβαιος, αλλά νομίζω ότι η σύσκεψη που πρότεινα δεν έγινε , ούτε πάντως κάποιο  μέτρο που θα βελτίωνε την κατάσταση  λήφθηκε .

Αντίθετα μάλιστα   η Τεχνική Υπηρεσία » διαπιστώνει ξαφνικά την επικινδυνότητα δύο Περιπτέρων του Νοσοκομείου που στέγαζαν 250 αρρώστους και ζητάει την κατεπείγουσα εκκένωσή τους.

Έτσι για να λυθεί το πρόβλημα και  προφανώς με την ίδια μέχρι τότε πρακτική, δηλαδή του ενταφιασμού αρρώστων στη Λέρο , ο τότε διοικητικός  Διευθυντής Ν. Τσίτσικας – ιεραρχικά προϊστάμενος όλων- εκδίδει την 1^η Οκτωβρίου 1977  Ημερήσια Διαταγή.

Την αντιγράφω ως έχει γιατί  αναδεικνύει με ενάργεια με ποιες ανατριχιαστικές αντιλήψεις , κάποιοι ,που είχαν την εξουσία, χώριζαν τους ανθρώπους σε βιώσιμους και μη ,και σε ιάσιμους και μη και με ποια κριτήρια έπρεπε να γίνει η επιλογή όσων θα επιλεγόντουσαν τελικά για να πεθάνουν στη Λέρο. Ιδού αυτό το επαίσχυντο κείμενο:
 Προκειμένου να διενεργηθεί έλεγχος των κτιριακών εγκαταστάσεων του Ιδρύματος  εκ μέρους του Υπουργείου Κοιν. Υπηρεσιών παρακαλούνται οι κ.κ. Διευθυνταί των Κλινικών και Τμημάτων όπως εντός τριών(3) ημερών  από λήψεως της παρούσης μας υποβάλλουν ονομαστικάς καταστάσεις  κατά κλινικάς και Τμήματα  των ασθενών των που είναι βιώσιμοι και εξ αυτών πόσοι έχουν επισκεπτήριο .Επίσης ονομαστικάς καταστάσεις των χρονίως πασχόντων που δεν προβλέπεται ίαση και εξ αυτών πόσοι έχουν επισκεπτήριο .

Επισημαίνουμε την σπουδαιότητα των ανωτέρω καταστάσεων και το εξαιρετικώς κατεπείγον της υποβολής των εντός της οριζομένης παραπάνω προθεσμίας.

Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ

 ΝΙΚ.ΤΣΙΤΣΙΚΑΣ

Τρεις μέρες μετά ,την  4η Οκτ. του 1977,  το Υπουργείο με τηλεγραφική διαταγή διατάζει:  «Παρακαλούμε προέλθετε αμέσως  εις τας κάτωθι ενεργείας : Α.. Διακομίσατε τους ασθενείς εις κατάλληλα εντός του Ιδρύματος κτήρια. Β. Διενεργήσατε λεπτομερή ιατροκοινωνική έρευνα προκειμένου να εξακριβωθεί ο ακριβής αριθμός των δυναμένων να μεταφερθούν εις Λέρον κυρίως ασθενών. Γ. Ελέγξατε τεχνικήν ς υπηρεσίαν Ιδρύματος του Ιδρύματος δια ποίους λόγους δεν έλαβε μέχρι τώρα τα κατάλληλα μέτρα προς αποφυγήν απαραδέκτων καταστάσεων …Αναφέρατε  εκτέλεσιν."
ΜΕΡ. ΒΙΟΛΑΚΗ

Το  έγγραφο  αυτό δείχνει καθαρά ποιες ήταν οι προθέσεις του υπουργείου και την απύθμενη άγνοιά του για το τι σημαίνει ιατροκοινωνική έρευνα και τις δυνατότητες που είχε το Δαφνί με την τελείως ανεπαρκή στελέχωσή του να την αναλάβει. Εάν βέβαια στόχος της έρευνας θα ήταν αυτός που θα έπρεπε: Δηλαδή η αναζήτηση των τρόπων και των μέσων που θα εξασφάλιζαν για τον κάθε συγκεκριμένο άρρωστο όλες τις δυνατότητες για να βελτιώσει τη ζωή και τη μοίρα του . Και όχι αυτός που στην πραγματικότητα ήταν δηλαδή οι μεταφορά των αρρώστων σε άλλο τόπο εξόντωσής τους

Την 7η Οκτ.1977 το Επιστημονικό Συμβούλιο( Πρόεδρος Ιωάννης Δουζένης)  με έγγραφό του προς τη Διοικητική Διεύθυνση αποφασίζει να αντιδράσει. Είναι εντυπωσιακό βέβαια ότι το έγγραφο χαρακτηρίζεται «Εμπιστευτικό» ( προφανώς όλα πρέπει να γίνονται στα κρυφά και βέβαια ερήμην των αρρώστων , αλλά και των εργαζομένων στο Νοσοκομείο προς αποφυγήν ενδεχομένων αντιδράσεων) . Πάντως  όμως το Επιστημονικό Συμβούλιο    «…υπενθυμίζει ότι επανειλημμένα …είχε επισημάνει τας αδυναμίας του Ιδρύματος …θεωρεί απαράδεκτα επικίνδυνον την περαιτέρω μείωσιν …της νοσηλευτικής περιθάλψεως η οποία θα προκύψει από την μεταφοράν και εναποθήκευσιν των 264 ασθενών των υπό κατεδάφισιν 1^ου  και 2^ου  Περιπτέρων εις τα ήδη υπερκορεσμένα Περίπτερα τα οποία σημειωτέον δεν δύνανται να χαρακτηριστούν όλα ως «κατάλληλα» …καλεί τους αρμοδίους να κινήσουν τον μηχανισμόν αντιμετωπίσεως εκτάκτων αναγκών προς αντιμετώπισιν του ανακύψαντος οξυτάτου προβλήματος.»

Εξ άλλου  λίγες μέρες μετά, την 13-10-1977, ,μετά από παρέμβαση της Επιστημονικής Ένωσης  συμπλήρωσε την ανωτέρω απόφασή του με ρητή αναφορά στην αντίθεσή του στη μεταφορά αρρώστων στη Λέρο. Έτσι  «… κρίνει ως μη εφαρμόσιμον την υπό το κράτος της κατεδαφίσεως των περιπτέρων , βιαίαν και εσπευσμένην μετακίνησιν ασθενών του εις Ιδρύματα  αδυνατούντα να συνεχίσουν το θεραπευτικόν έργον ως είναι το Άσυλο της Λέρου»

Ο Διοικητικός  όμως Διευθυντής ( Ν. Τσίτσικας) δεν πτοείται και με Ημερήσια Διαταγή του της 22-10-77 επανέρχεται: « Εν συνεχεία της από 1-10-77 ομοίας μου, παρακαλώ όπως επισπεύσατε την αποστολήν των αιτηθεισών καταστάσεων εις το Γρ. Κινήσεως ασθενών υπογεγραμμένων υπό των κ.κ. Δ/ντών ων Ιατρών …»    

 Εξ άλλου και το Επιστημονικό Συμβούλιο υποχώρησε στις πιέσεις που του ασκήθηκαν  από τη  Διοίκηση του Νοσοκομείου και το Υπουργείο και με την απόφασή του της ίδιας μέρας , , « …αφού έλαβεν υπόψιν τα πορίσματα της από 14 τ.μ. γενομένης συσκέψεως υπό την προεδρίαν της κ. Γεν. Διευθυντού του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών με συμμετοχήν των αρμοδίων υπηρεσιακών παραγόντων των Κεντρικών Υπηρεσιών του Υπουργείου καθώς και του Προέδρου του ημετέρου Επιστημονικού συμβουλίου, διαπιστώνει ότι είναι υποχρεωμένο να δεχθεί με σοβαράς επιφυλάξεις την ως αναπόφευκτον χαρακτηριζομένην λύσιν, την οποία προκρίνει η Διοικητική Διεύθυνση του Νοσοκομείο

Έτσι οι μεταφορές αρρώστων στη Λέρο συνεχίστηκαν δεν θυμάμαι μέχρι πότε ακριβώς . Δεν γνωρίζω επίσης ποιοι άλλοι , εκτός από εμένα, Διευθυντές Κλινικών αρνήθηκαν να υποταχτούν στις άνωθεν εντολές

Ένα έγγραφο πάντως που βρήκα στο αρχείο μου λέει πολλά . Είναι το με  αριθμό 20752/11-12- 1979 έγγραφο προς το Επιστημονικό Συμβούλιο του Διοικητικού Διευθυντή  Γ. Χαραλαμπίδη αυτού του ανάλγητου ανθρώπου που μιλάει για τους αρρώστους σαν να πρόκειται για τα ευτελέστερα των πραγμάτων, . Από το έγγραφο γίνεται φανερό ότι:

Το Υπουργείο την  13-11-1979  διέταξε  την μεταφορά στη Λέρο τριακοσίων ασθενών

Ότι το Διοικητικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου  έξι μέρες μετά , την  19-11-1979  υπό την πίεση του Υπουργείου προφανώς , αποδέχτηκε τη μεταφορά.  Σε εκτέλεση αυτής της απόφασης ο τότε Διοικητικός Διευθυντής Χαραλαμπίδης πρόσθεσε τη δική του αναλγησία  καλώντας  τους Διευθυντές των κλινικών « …  να διώχνουν ανάλογο αριθμό δικών τους αρρώστων για το Ψυχιατρείο της Λέρου ….»

Στις 4-2-1980  από  τον ίδιο Διοικητικό Διευθυντή διατάχτηκε  η μεταφορά στη Λέρο 23 ακόμη ασθενών. Το σχετικό έγγραφο δείχνει ανάγλυφα και τον τρόπο που γινόντουσαν αυτές οι μεταφορές « …τους ασθενείς θα συνοδεύσουν οι υπάλληλοι:1. …6…Το Γραφείο τροφίμων να χορηγήσει ξηρά τροφή μιας ημέρας : 1.  Άρτος 15 κιλά 2. Αυγά 46 τεμάχια 3. Μπιφτέκια 46 τεμ. 3. Μήλα 23…. Το Γραφείο Υλικού να χορηγήσει 23 πιάτα και 23 ποτήρια.»

 Ούτε ενημέρωση των αρρώστων χρειαζόταν , ούτε γιατρός να τους συνοδεύσει , ούτε τα ιστορικά τους , ούτε καν ένα κουτάλι ( αφού το μαχαίρι και το πιρούνι απαγορευόταν αυστηρά ) για να φάνε τη «ξηρά τροφή τους"

Μεταξύ των αρρώστων αυτής της αποστολής που διέτασσε ο Διοικητικός Διευθυντής  ήταν και άρρωστος που νοσηλευόταν στη κλινική μας , και ο οποίος είχε μεταφερθεί στο Νοσοκομείο μας από το Ψυχιατρείο της Θεσσαλονίκης, προκειμένου εν συνεχεία να μεταφερθεί στη Λέρο.

 Με αυτόν τον σκληρό και ανάλγητο άνθρωπο  είχα επανειλημμένα μέχρι τότε  συγκρουστεί  επειδή  ουδέποτε δέχτηκα άρρωστος που νοσηλευόταν στην κλινική της οποίας ήμουν Διευθυντής να  μεταφερθεί στη Λέρο. Όταν λοιπόν έμαθα ότι  ο Διοικητικός Διευθυντής επέμενε να με αγνοεί  και ήθελε να «διώξει», κατά τη προσφιλή του φρασεολογία , και τον δικό μας άρρωστο, υποχρεώθηκα να απευθυνθώ στο Δ.Σ.  και να του εξιστορήσω με πολυσέλιδη αναφορά μου τα βάσανα που τραβούσα από τη στάση αυτού του Διευθυντή αλλά και των λιπόσαρκων και  αποψυχέντων γραφειοκρατών του Υπουργείου ,προκειμένου να αποτρέψω τις μεταφορές αρρώστων που για όσο διάστημα βρισκόντουσαν στη κλινική της οποίας ήμουν Διευθυντής  την ευθύνη της ζωής και της μοίρας τους είχα  εγώ  και κανείς άλλος.

Στην αναφορά μου αυτή σημείωνα ότι στη κλινική που διηύθυνα νοσηλευόντουσαν τέσσερις άρρωστοι που είχαν μεταφερθεί στο Δαφνί από το Ψυχιατρείο της Θεσσαλονίκης  προκειμένου εν συνεχεία να μεταφερθούν στη Λέρο. Ότι οι άρρωστοι αυτοί μου είχαν δηλώσει ξεκάθαρα ότι δεν ήθελαν με κανένα τρόπο να πάνε στο Ψυχιατρείο της Λέρου και ότι εγώ τους είχα δηλώσει και υποσχεθεί ότι αφού δεν ήθελαν τη μεταφορά τους στη Λέρο δεν θα επέτρεπα να συμβεί  κάτι τέτοιο.  Ότι ο Διοικητικός αυτός Διευθυντής , παρά τις επανειλημμένες γραπτές προειδοποιήσεις μου να μη μεταφερθούν οι άρρωστοι αυτοί στη Λέρο, διέταξε και πέτυχε την μεταφορά των τριών εξ αυτών εκμεταλλευόμενος μια ολιγοήμερη απουσία μου από το Νοσοκομείο. Ότι ήδη είχα απαντήσει γραπτώς στις επίσης γραπτές παρεμβάσεις των γραφειοκρατών του Υπουργείου ότι «…οι άρρωστοι αυτοί προερχόμενοι από το Δημόσιο Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης με προορισμό το Ψυχιατρείο της Λέρου δεν είναι ασθενείς του Ιδρύματός σας, και κατά συνέπεια δεν πρέπει να παρεμβαίνει Διευθυντής κος Βαρουχάκης αφού το Νοσοκομείο σας χρησιμοποιείται ως διακομιστικό κέντρο». Και τους εξηγούσα ότι ο κύριος υπεύθυνος για ό, τι συμβαίνει σε μια κλινική και ο περισσότερο αρμόδιος να κρίνει για την ζωή και τη μοίρα των νοσηλευομένων εκεί είναι ο Διευθυντής και τα περί διακομιστικού κέντρου και μάλιστα για αρρώστους που βρίσκονται εκεί για δύο , τρεις ή τέσσερις μήνες δεν με δεσμεύουν και δεν ανατρέπουν τις αποφάσεις μου. Ότι είχα την ελπίδα ότι το Δ.Σ. θα συμφωνούσε μαζί μου και δεν θα επέτρεπε τη μεταφορά και του τέταρτου αρρώστου , ο οποίος μάλιστα για να αποτρέψει τη μεταφορά του στη Λέρο είχε ήδη καταπιεί ένα μεγάλο κουτάλι και είχε ήδη υποστεί μια βαριά εγχείρηση για να του το βγάλουμε από το στομάχι, μη πειθόμενος προφανώς στις διαβεβαιώσεις μου ότι θα μπορούσα να αποτρέψω τη μεταφορά του. Ότι είναι πολύ πιθανό ο άρρωστος αυτός να κατορθώσει να αυτοκτονήσει καταφεύγοντας στη μόνη λύση που του απομένει για να γλυτώσει τη μεταφορά.

Τέλος ζητούσα τη παρέμβαση του εισαγγελέα εάν το αίτημά μου  να μη γίνει η μεταφορά του αρρώστου δεν γινόταν δεκτό.

 Το αίτημά μου έγινε δεκτό από το Δ.Σ.(Πρόεδρος Επαμεινώντας Σπηλιωτόπουλος, Αντιπρόεδρος Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος.) . Ο άρρωστος πήρε εξιτήριο  και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου και έμεινε κοντά σε ένα θείο του  με  τον οποίο είχαμε εν τω μεταξύ εγκαταστήσει καλή συνεργασία.

Τα γεγονότα αυτά που εξιστόρησα  αποδεικνύουν κατά τη γνώμη μου ότι:

1: Οι συνεπείς αγώνες έστω και λίγων μπορούν να μεταβάλουν τη στάση και την πρακτική των πολλών.

2: Η στάση και οι πράξεις πρέπει να κρίνονται μέσα στις γενικότερες συνθήκες που συνέβησαν.

Προσωπικά μπορώ να βεβαιώσω ότι ουδενός αρρώστου την μεταφορά στη Λέρο υπέγραψα ως Διευθυντής  και  με διάφορους τρόπους πάντα απέτρεπα  τη μεταφορά  αρρώστων από τη  κλινική που εργαζόμουν ( Θυμάμαι π.χ.  ότι   άρρωστοι που  σύμφωνα με τις διαταγές έπρεπε να μεταφερθούν   παρουσίαζαν κατά βεβαίωσή μου όλοι υψηλό πυρετό την ημέρα που αναχωρούσε το πλοίο και η μεταφορά τους επομένως ήταν αδύνατη). Γνωρίζω επίσης  ότι εκτός από τους επιλήσμονες του χρέους προς τους αρρώστους συναδέλφους , που δεν ήταν λίγοι, υπήρξαν και άλλοι που ακόμη και όταν υπέγραφαν τη  μεταφορά ,το έπρατταν αντιμετωπίζοντας μεγάλο ηθικό φορτίο και ανυπόφορα διλήμματα.

Σημειώνω εδώ ως παράδειγμα ότι Αντιπρόεδρος του Δ.Σ στο Δαφνί σε απόφαση του οποίου αναφέρεται η πιο πάνω εντολή του Χαραλαμπίδη ήταν ο συνάδελφος Τάκης Σακελλαρόπουλος , του οποίου η καίρια συμβολή εξ αρχής αλλά και μέχρι τώρα στην εδραίωση της Ψυχιατρικής μεταρρύθμισης δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Παραθέτω σχετικά ντοκουμέντα

.

΄